* * *
●
გამყრელიძე თამაზ
ვალერიანის ძე – მეცნიერი, საზოგადო მოღვაწე;
2005 წლიდან -
«საქართველოს მეცნიერებათა
ეროვნული აკადემიის» პრეზიდენტი.
●
დაიბადა 1929 წლის 23 ოქტომბერს
ქ. ქუთაისში;
![](../images/xeli-45-1.gif)
●
1952 წელს დაამთავრა
თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
აღმოსავლეთმცოდნეობის
ფაკულტეტის ფილოლოგიის განყოფილება სემიტოლოგიის განხრით;
ეწევა სამეცნიერო-პედაგოგიურ და საზოგადოებრივ
მოღვაწეობას;
●
1973-2005 წლებში –
საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის
აკად.
გიორგი წერეთლის
სახ. აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის
დირექტორი, შემდგომ
–საპატიო დირექტორი და სამეცნიერო საბჭოს
თავმჯდომარე;
●
1966 წლიდან –
სტრუქტურული და გამოყენებითი ლინგვისტიკის
კათედრის გამგე,
1999 წლიდან – ზოგადი და გამოყენებითი
ენათმეცნიერების კათედრის გამგე (ივ.ჯავახიშვილის
სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი);
●
საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის
აკადემიკოსი (1974 წლიდან;
წევრ-კორესპონდენტი - 1967
წ.);
![](../images/aup.gif)
●
საკავშირო (ამჟამად -
რუსეთის) მეცნიერებათა აკადემიის
აკადემიკოსი
(1984 წლიდან);
![](../images/aup.gif)
●
საკავშირო
მეცნიერებათა აკადემიის ჟურნალ
"Вопросы
Языкознания"-ს მთავარი
რედაქტორი (1988-1994წწ.);
![](../images/aup.gif)
●
«ფონეტიკურ მეცნიერებათა XI საერთაშორისო კონგრესის»
პრეზიდენტი (ქ. ტალინი, ესტონეთი, 1987წ.);
●
საქართველოს მეცნიერების
დამსახურებული მოღვაწე (1979
წ.).
აკად. თამაზ გამყრელიძე იკვლევს
კულტურის ისტორიის, აღმოსავლეთმცოდნეობისა და თეორიული
ენათმეცნიერების, ძველი აღმოსავლური ენების, ინდო-ევროპული,
სემიტური, ქართველური ენების სტრუქტურისა და თეორიის
საკითხებს;
აკად. თამაზ
გამყრელიძის მრავალი ფუნდამენტური ნაშრომი გამოცემულია
ქართულსა და უცხოურ ენებზე.
აკად. თამაზ გამყრელიძე არის –
• «ამერიკის
ხელოვნებათა და მეცნიერებათა აკადემიის» (http://www.amacad.org) უცხოელი
საპატიო წევრი,
ქ.ბოსტონი (1979 წ.);
• «ბრიტანეთის აკადემიის» კორესპონდენტი წევრი, ქ.ლონდონი
(1980 წ.);
• «ავსტრიის მეცნიერებათა აკადემიის» კორესპონდენტი წევრი,
ქ.ვენა (1983 წ.);
• «საქსონიის მეცნიერებათა აკადემიის» უცხოელი წევრი,
ქ.ლაიფციგი (1988 წ.);
• «ამერიკის მეცნიერებათა ნაციონალური აკადემიის» უცხოელი
წევრი, ქ.ვაშინგტონი
(2006 წ.) [http://www.nationalacademies.org/];
• «ევროპის მეცნიერებათა აკადემიის» («Academia
Europaea»)
ნამდვილი წევრი, ქ.ლონდონი (2006 წ.);
• «ხელოვნების და მეცნიერების მსოფლიო აკადემიის» წევრი
(WAAS),
2006 წ.;
• «უნგრეთის მეცნიერებათა აკადემიის» საპატიო წევრი,
ქ.ბუდაპეშტი (2007 წ.);
• «ლატვიის მეცნიერებათა აკადემიის» უცხოელი წევრი, ქ.რიგა
(2008 წ.);
• «მეცნიერებათა და ხელოვნებათა ევროპული აკადემიის» წევრი,
ქ.ზალცბურგი (2009 წ.);
• «მეცნიერებათა ფილოსოფიის საერთაშორისო აკადემიის» წევრი
(AIPS),
ქ.ბრიუსელი
(2009 წ.).
• 2013 წლის 19 ივნისიდან
–
«საქართველოს მეცნიერებათა
ეროვნული აკადემიის» საპატიო პრეზიდენტი.
![](../images/aup.gif)
«ამერიკის ლინგვისტური
საზოგადოების» საპატიო წევრი, ქ.ვაშინგტონი (1971 წ.);
«ევროპის ლინგვისტური საზოგადოების» წევრი («Societas
Linguistica
Europaea»);
იყო ამ «საზოგადოების» პრეზიდენტი – 1986 წელს;
«ინდო-ევროპული საზოგადოების» საპატიო წევრი (გერმანიის
ფედერაციული რესპუბლიკა).
* *
*
«ამერიკის შეერთებული შტატების მეცნიერებათა ნაციონალურ
აკადემიაში» წევრად არჩევა
საყოველთაოდ მიჩნეულია
"უმაღლეს პატივად, რაც კი შეიძლება
მეცნიერს მიეგოს";
(ქართული
მეცნიერების კიდევ ერთი აღიარება);
(http://nrc88.nas.edu):
![](../images/aup.gif)
აკად. თამაზ გამყრელიძის «ამერიკის
მეცნიერებათა ნაციონალურ აკადემიაში» არჩევის შემდეგ
აკადემიის დიდი დარბაზის ფოიეში გამოკიდებულია, სხვა
დროშებთან ერთად, საქართველოს სახელმწიფო დროშა
[აღსანიშნავია, რომ ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკებიდან
«ამერიკის ნაციონალურ აკადემიაში»
მხოლოდ რუსეთისა და საქართველოს სახელმწიფო
დროშებია წარმოდგენილი].
* * *
აკად. თამაზ გამყრელიძე არის
ბონისა (1994)
და ჩიკაგოს (1995) უნივერსიტეტების
«საპატიო დოქტორი»
–
Dr. h. c.:
![](../images/Friedrich-Wilhemls-Universitat-Bonn.jpg)
![](../images/Chicago-University-Georgian-700px.jpg)
ñ
გამოსახულების გადიდება
* * *
აკად. თამაზ გამყრელიძე
არის
ლენინური პრემიის ლაურეატი
(მეცნიერების დარგში)
(1988
წ.),
ჰუმბოლდტის საერთაშორისო პრემიის ლაურეატი (გერმანიის
ფედერაციული
რესპუბლიკა,
1989
წ.),
ივ. ჯავახიშვილის პრემიის ლაურეატი
(თბილისის სახელმწიფო
უნივერსიტეტი, 1990 წ.):
![](../images/Humboldt-Stiftung.jpg)
* * *
●
აკად. თამაზ გამყრელიძე 1985 წლიდან იყო «სსრკ უზენაესი
საბჭოს» წევრი, აგრეთვე საქართველოს დელეგაციის წევრი
ქ.მოსკოვში 1989 წელს გამართული «სსრ კავშირის სახალხო
დეპუტატთა ყრილობისა» (25 მაისი
– 9 ივნისი), სადაც
დეპუტატმა გამყრელიძემ თავის
გამოსვლაში თბილისში 1989 წლის 9 აპრილს დატრიალებული
ტრაგიკული მოვლენების თაობაზე მთელი მსოფლიოს გასაგონად
ბრალი დასდო «საბჭოთა კავშირის» იმდროინდელ უმაღლეს
პოლიტიკურ და სამხედრო ხელისუფლებას.
![](../images/aup.gif)
●
აკად. თამაზ გამყრელიძე იყო «საქართველოს რესპუბლიკის
უზენაესი საბჭოს» და რამდენიმე მოწვევის «საქართველოს
პარლამენტის» წევრი (1990-1992 და 1992-2003 წლებში);
აკად. თამაზ გამყრელიძე, როგორც «საქართველოს
რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს» წევრი, არის ერთ-ერთი
ხელისმომწერი «საქართველოს სახელმწიფოებრივი
დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტისა» (1990 წლის 28
ოქტომბერი):
![](../images/Damoukideblobis_aqtii_small.gif)
ñ
გამოსახულების გადიდება
* * *
●
აკად.
თამაზ გამყრელიძე სხვადასხვა
დროს იყო
«საქართველოს პარლამენტის»
საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის თავმჯდომარე და
მუდმივმოქმედი საპარლამენტო დელეგაციების საკოორდინაციო
საბჭოს ხელმძღვანელი;
●
1999 წელს
აკად. თამაზ
გამყრელიძე დაჯილდოვდა "ღირსების
ორდენით";
●
2000 წელს
აკად. თამაზ
გამყრელიძეს მიენიჭა "თბილისის საპატიო
მოქალაქის"
წოდება.
●
2009 წლის 23 ოქტომბერს
«საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნულმა აკადემიამ» საზეიმო
ვითარებაში აღნიშნა აკადემიის პრეზიდენტის - აკად. თამაზ
გამყრელიძის - დაბადებიდან 80 წლისთავი. ![](../images/aup.gif)
●
2013 წლის 14 დეკემბერს, წმიდა
ანდრია პირველწოდებულისა და მეფე ვახტანგ გორგასლის
ხსენების დღეს, მცხეთის სვეტიცხოვლის ტაძარში, აკად. თამაზ
გამყრელიძე დაჯილდოვდა საქართველოს ეკლესიის უმაღლესი
ჯილდოთი – წმიდა გიორგის ოქროს ორდენით.
●
2014 წელს ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში აღინიშნა აკად. თამაზ გამყრელიძის დაბადებიდან 85 წლისთავი:
ძირითადი
სამეცნიერო შრომები:
Thomas V.
Gamkrelidze, “The Akkado-Hittite Syllabary and
the Problem of the Origin of the Hittite
Script”
(«Archiv Orientální», 1961, 29/3);
«სიბილანტთა
შესატყვისობანი
და
ქართველურ
ენათა
უძველესი
სტრუქტურის
ზოგი
საკითხი»,
თბილისი,
1961:
«საქართველოს
მეცნიერებათა
ეროვნული
აკადემიის
გამომცემლობა»;
«სონანტთა
სისტემა
და
აბლაუტი
ქართველურ
ენებში.
საერთო
ქართველური
სტრუქტურის
ტიპოლოგია»
(გივი
მაჭავარიანის
თანაავტორობით),
გიორგი წერეთლის
რედაქციითა და წინასიტყვაობით,
თბილისი,
1965:
«თბილისის
სახელმწიფო
უნივერსიტეტის
გამომცემლობა»;
![](../images/aup.gif)
Thomas V. Gamkrelidze,
“A typology of Common Kartvelian” ●
«LANGUAGE» 42, 1966;
Т.В. Гамкрелидзе,
Современная диахрони-
ческая
лингвистика и картвельские языки |
●
|
«ВОПРОСЫ
ЯЗЫКОЗНАНИЯ» |
1971
|
№2:19-30
№3:34-48 |
; |
Т.В.Гамкрелидзе,
Лингвистическая типология
и реконструкция системы
индоевро-пейских смычных (соавтор:
Вяч.
Вс. Иванов): «Конференция по
Сравнительно-Истори-ческой Грамматике Индоевропейских
Языков». Предварительные Материалы, Москва 1972;
![](../images/aup.gif)
Thomas V.
Gamkrelidze,
Sprachtypologie
und die indoeuropäischen Verschlüsse (co-author:
Vjacheslav V. Ivanov):
«PHONETICA» 1973;
![](../images/aup.gif)
Thomas
V. Gamkrelidze, "The
Problem of “l’arbitraire du signe" ●
«LANGUAGE»
50, 1974;
![](../images/aup.gif)
Thomas V. Gamkrelidze,
Phonological typology
and the hierarchical relations among phonemic units
(«UNIVERSALS of HUMAN LANGUAGE», II: Phonology, ed. by
J.H.Greenberg – C.A.Ferguson – E.A.Moravcsik,
Stanford 1978); cf. «LINGUA» 35, 1975;
![](../images/aup.gif)
«Sonantensystem
und Ablaut in den Kartvelsprachen»
(Günter
Narr-Verlag, Tübingen, 1982): co-author –
G.Machavariani;
«Индоевропейский язык и индоевропейцы».
Реконструкция и историко-типологический
анализ праязыка и протокультуры,
тт. I/II.
С
предисловием Р.О. Якобсона
(ვიაჩესლავ
ივანოვის თანაავტორობით),
თბილისი, 1984:
«თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
გამომცემლობა»;
![](../images/aup.gif)
«დეზაფრიკატიზაცია
სვანურში.
"გადაწერის წესები" დიაქრონიულ ფონოლოგიაში»,
თბილისი, 1986:
«თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
გამომცემლობა»;
«წერის
ანბანური
სისტემა
და
ძველი
ქართული
დამწერლობა.
ანბანური
წერის
ტიპოლოგია
და
წარმომავლობა»,
აკაკი შანიძის
რედაქციითა და წინასიტყვაობით,
თბილისი,
1989:
«თბილისის
სახელმწიფო
უნივერსიტეტის
გამომცემლობა»;
![](../images/aup.gif)
«Alphabetic Writing and the Old Georgian Script. A
Typology and Provenience of Alphabetic Writing Systems»
(«Caravan
Books», Delmar, New York, 1994);
![](../images/aup.gif)
«Indo-European and the Indo-Europeans». A Reconstruction
and Historical Analysis of a Proto-Language and a
Proto-Culture,
2 vols.
English version by Johanna Nichols, with a
Preface by Roman Jakobson (Mouton de Gruyter, Berlin - New York, 1994/95):
co-author –
Vjacheslav V. Ivanov;
![](../images/aup.gif)
«რჩეული ქართველოლოგიური შრომები», თბილისი
2000:
«თბილისის უნივერსიტეტის
გამომცემლობა»
(ზურაბ
სარჯველაძისა და გიორგი კლიმოვის სტატიებით ავტორის
შესახებ და "რჩეული ბიბლიოგრაფიით");
![](../images/aup.gif)
«თეორიული ენათმეცნიერების კურსი»
(თანაავტორებთან ერთად),
თბილისი, 2003:
«ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის
სახელმწიფო უნივერსიტეტი»
– (მეორე
გამოცემა -
2008 წ.);
![](../images/aup.gif)
Thomas V. Gamkrelidze,
Selected Writings: Linguistic
Sign, Typology, and Language Reconstruction
(«Innsbrucker
Beiträge zur Sprachwissenschaft», Innsbruck
2006), with Selected Bibliography and an Introductory
Article by Rüdiger Schmitt;
![](../images/aup.gif)
«ენა და ენობრივი ნიშანი»
(სტატიების
კრებული), თბილისი 2008: «საქართველოს
მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია»
;
![](../images/aup.gif)
Thomas V.
Gamkrelidze,
Language Typology & Linguistic
Reconstruction: A new Paradigm in Historical Comparative
Linguistics («Indogermanistik und Linguistik
im
Dialog».
Akten der XIII Fachtagung der Indogermanischen
Gesellschaft vom 21. bis 27. September 2008 in Salzburg,
WIESBADEN 2011).
![](../images/aup.gif)
თამაზ გამყრელიძე.
ძველი ქართული ასომთავრული დამწერლობა
(«საქართველოს ეთნოგრაფიული მემკვიდრეობის დაცვის ფონდი»,
სერია: ქართველი ხალხის ტრადიციული კულტურა),
თბილისი, 2011.
* * *
On the Ecology of
Culture («Bulletin of the Georgian
National Academy of Sciences»
– «BNAS»,
2007, №1, pp. 153-155);
Typology
of Writing and the Origin of Alphabetic Script («BNAS»,
2007, №2, pp. 152-162);
The “Principle of
Complementarity” and the Nature of Linguistic Sign
(«BNAS», 2007, №3, pp. 153-160);
The Indo-European Glottalic Theory:
A New Paradigm in
Indo-European Comparative Linguistics («BNAS»,
2008, №1, pp. 140-143);
Kartvelian and Indo-European: A Typological
Comparison of Reconstructed Linguistic Systems («BNAS»,
2008, №2, pp. 154-160);
The Problem of the
Origin of the Hittite Cuneiform («BNAS»,
2008, №3, pp. 169 – 174);
«Paradigms» in
Linguistics and the Problem of the Isomorphism between
the Genetic Code & Semiotic Systems
(«BNAS», 2009, №2, pp. 194-197) Dedicated to the 80th Birthday of my friend &
colleague
Vyacheslav V. Ivanov, an eminent scholar of
our
time – Linguist,Semiotician,
Culture Historian.
(s.
also:
«Исследования по Лингвистике и Семиотике».
Сборник
статей к юбилею Вяч. Вс. Иванова.
Российская Академия Наук. Институт
Славяноведения, Москва 2010,
pp.
11-15).
საგაზეთო წერილები და გამოსვლები:
![](../images/aup.gif)
(Wikipedia Link)
(Google Link)
"Glottalic Theory"
Г.А. Климов, Т.В. Гамкрелидзе и
картвельское языкознание («Историческая
Лингвистика и Типология»,
Москва, 1991: "Наука").
RÜDIGER
SCHMITT, Über Thomas
V. Gamkrelidze und sein Oeuvre.
აკად. თამაზ გამყრელიძე:
«ენციკლოპედია
ქართული ენა»
Акад. Т.В. Гамкрелидзе:
«Большая
Российская Энциклопедия»
* * *