საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის
პრეზიდენტი
აკად. თამაზ გამყრელიძე
(ვიდეო ფილმი)
(2013 წლის 19 ივნისიდან
საქართველოს მეცნიერებათა
ეროვნული აკადემიის საპატიო პრეზიდენტი
)
                                                                                           

 

*    *    *

გამყრელიძე თამაზ ვალერიანის ძე მეცნიერი, საზოგადო მოღვაწე;
   2005 წლიდან -
«საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის» პრეზიდენტი.
დაიბადა 1929 წლის 23 ოქტომბერს ქ. ქუთაისში;                                                                 

1952 წელს დაამთავრა ბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
 აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტის ფილოლოგიის განყოფილება სემიტოლოგიის განხრით; ეწევა სამეცნიერო-პედაგოგიურ და საზოგადოებრივ მოღვაწეობას;

1973-2005 წლებში – საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკად. გიორგი წერეთლის სახ. აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის დირექტორი, შემდგომ საპატიო დირექტორი და სამეცნიერო საბჭოს თავმჯდომარე;

1966 წლიდან სტრუქტურული და გამოყენებითი ლინგვისტიკის კათედრის გამგე,
1999 წლიდან –
ზოგადი და გამოყენებითი ენათმეცნიერების კათედრის გამგე (ივ.ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი);

საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1974 წლიდან; 
წევრ-კორესპონდენტი
  - 1967 წ.);
                                                           

საკავშირო (ამჟამად - რუსეთის) მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1984 წლიდან);
                           
                                                                                                                   
აკავშირო მეცნიერებათა აკადემიის ჟურნალ "Вопросы Языкознания"-ს მთავარი რედაქტორი (1988-1994წწ.);                                                                                      

«ფონეტიკურ მეცნიერებათა XI საერთაშორისო კონგრესის» პრეზიდენტი (ქ. ტალინი, ესტონეთი, 1987წ.);

საქართველოს მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე (1979 წ.).

აკად. თამაზ გამყრელიძე იკვლევს კულტურის ისტორიის, აღმოსავლეთმცოდნეობისა და თეორიული ენათმეცნიერების, ძველი აღმოსავლური ენების, ინდო-ევროპული, სემიტური, ქართველური ენების სტრუქტურისა და თეორიის საკითხებს
; აკად. თამაზ გამყრელიძის მრავალი ფუნდამენტური ნაშრომი გამოცემულია ქართულსა და უცხოურ ენებზე.

   აკად. თამაზ გამყრელიძე არის –
• «ამერიკის ხელოვნებათა და მეცნიერებათა აკადემიის» (http://www.amacad.org) უცხოელი
   საპატიო წევრი,  ქ.ბოსტონი (1979 წ.);
• «ბრიტანეთის აკადემიის» კორესპონდენტი წევრი, ქ.ლონდონი (1980 წ.);
• «ავსტრიის მეცნიერებათა აკადემიის» კორესპონდენტი წევრი, ქ.ვენა (1983 წ.);
• «საქსონიის მეცნიერებათა აკადემიის» უცხოელი წევრი, ქ.ლაიფციგი (1988 წ.);
• «ამერიკის მეცნიერებათა ნაციონალური აკადემიის» უცხოელი წევრი, ქ.ვაშინგტონი
  (2006 წ.) [http://www.nationalacademies.org/];
• «ევროპის მეცნიერებათა აკადემიის» (
«Academia Europaea») ნამდვილი წევრი, ქ.ლონდონ(2006 წ.);
• «ხელოვნების და მეცნიერების მსოფლიო აკადემიის» წევრი
(WAAS), 2006 წ.;
• «უნგრეთის მეცნიერებათა აკადემიის» საპატიო წევრი, ქ.ბუდაპეშტი (2007 წ.);
• «ლატვიის მეცნიერებათა აკადემიის» უცხოელი წევრი, ქ.რიგა (2008 წ.);
• «მეცნიერებათა და ხელოვნებათა ევროპული აკადემიის» წევრი, ქ.ზალცბურგი (2009 წ.);
• «მეცნიერებათა ფილოსოფიის საერთაშორისო აკადემიის» წევრი (
AIPS), ქ.ბრიუსელი
   (2009 წ.).
2013 წლის 19 ივნისიდან
 – «საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის» საპატიო პრეზიდენტი.
                                           


«ამერიკის ლინგვისტური საზოგადოების» საპატიო წევრი, ქ.ვაშინგტონი (1971 წ.);
«ევროპის ლინგვისტური საზოგადოების» წევრი (
«Societas Linguistica Europaea»); იყო ამ «საზოგადოების» პრეზიდენტი – 1986 წელს;
«ინდო-ევროპული საზოგადოების» საპატიო წევრი (გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა).
*    *    *
«ამერიკის შეერთებული შტატების მეცნიერებათა ნაციონალურ აკადემიაში» წევრად არჩევა საყოველთაოდ მიჩნეულია "უმაღლეს პატივად, რაც კი შეიძლება მეცნიერს მიეგოს";  (ქართული მეცნიერების კიდევ ერთი აღიარება); (http://nrc88.nas.edu):        
           
                                                                                                    
                    

აკად. თამაზ გამყრელიძის «ამერიკის მეცნიერებათა ნაციონალურ აკადემიაში» არჩევის შემდეგ აკადემიის დიდი დარბაზის ფოიეში გამოკიდებულია, სხვა დროშებთან ერთად, საქართველოს სახელმწიფო დროშა [აღსანიშნავია, რომ ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკებიდან «ამერიკის ნაციონალურ აკადემიაში» მხოლოდ რუსეთისა და საქართველოს სახელმწიფო დროშებია წარმოდგენილი].

 

 

*   *   *

აკად. თამაზ გამყრელიძე არის ბონისა (1994) და ჩიკაგოს (1995) უნივერსიტეტების «საპატიო დოქტორი» Dr. h. c.:




ñ გამოსახულების გადიდება


*   *   *

აკად. თამაზ გამყრელიძე არის ლენინური პრემიის ლაურეატი (მეცნიერების დარგში)
(1988
.), ჰუმბოლდტის საერთაშორისო პრემიის ლაურეატი (გერმანიის ედერაციული ესპუბლიკა, 1989 წ.), ივ. ჯავახიშვილის პრემიის ლაურეატი (თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 1990.):



 


*   *   *

აკად. თამაზ გამყრელიძე 1985 წლიდან იყო «სსრკ უზენაესი საბჭოს» წევრი, აგრეთვე საქართველოს დელეგაციის წევრი ქ.მოსკოვში 1989 წელს გამართული «სსრ კავშირის სახალხო დეპუტატთა ყრილობისა» (25 მაისი 9 ივნისი), სადაც
დეპუტატმა  გამყრელიძემ თავის გამოსვლაში თბილისში 1989 წლის 9 აპრილს დატრიალებული ტრაგიკული მოვლენების თაობაზე მთელი მსოფლიოს გასაგონად ბრალი დასდო «საბჭოთა კავშირის» იმდროინდელ უმაღლეს პოლიტიკურ და სამხედრო ხელისუფლებას.
                                

აკად. თამაზ გამყრელიძე იყო «საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს» და რამდენიმე მოწვევის «საქართველოს პარლამენტის» წევრი (1990-1992 და 1992-2003 წლებში); აკად. თამაზ გამყრელიძე, როგორც «საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს» წევრი, არის ერთ-ერთი ხელისმომწერი «საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტისა» (1990 წლის 28 ოქტომბერი):


ñ გამოსახულების გადიდება

*   *   *

აკად. თამაზ გამყრელიძე სხვადასხვა დროს იყო «საქართველოს პარლამენტის»  საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის თავმჯდომარე და მუდმივმოქმედი საპარლამენტო დელეგაციების საკოორდინაციო საბჭოს ხელმძღვანელი;

1999 წელს აკად. თამაზ გამყრელიძე დაჯილდოვდა "ღირსების ორდენით";

2000 წელს აკად. თამაზ გამყრელიძეს მიენიჭა "თბილისის საპატიო მოქალაქის" წოდება.

2009 წლის 23 ოქტომბერს «საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნულმა აკადემიამ» საზეიმო ვითარებაში აღნიშნა აკადემიის პრეზიდენტის - აკად. თამაზ გამყრელიძის - დაბადებიდან 80 წლისთავი.   


 

 


ñ გამოსახულების გადიდება



 

 


ñგამოსახულების გადიდება

2013 წლის 14 დეკემბერს, წმიდა ანდრია პირველწოდებულისა და მეფე ვახტანგ გორგასლის ხსენების დღეს, მცხეთის სვეტიცხოვლის ტაძარში, აკად. თამაზ გამყრელიძე დაჯილდოვდა საქართველოს ეკლესიის უმაღლესი ჯილდოთი – წმიდა გიორგის ოქროს ორდენით.



იერუსალიმის ჯვრის მონასტერში, 2012 წ.

 


ñგამოსახულების გადიდება


2014 წელს ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში აღინიშნა აკად. თამაზ გამყრელიძის დაბადებიდან 85 წლისთავი:

თამაზ გამყრელიძე - 85

ვიდეოფილმი




თამაზ გამყრელიძე

დოკუმენტური ფილმი


ძირითადი სამეცნიერო შრომები:

Thomas V. Gamkrelidze, “The Akkado-Hittite Syllabary  and  the Problem of  the Origin of  the Hittite Script” («Archiv Orientální», 1961, 29/3);

«სიბილანტთა შესატყვისობანი და ქართველურ ენათა უძველესი სტრუქტურის ზოგი საკითხი», თბილისი, 1961: «საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის გამომცემლობა»;

«სონანტთა სისტემა და აბლაუტი ქართველურ ენებში. საერთო ქართველური სტრუქტურის ტიპოლოგია» (ივი მაჭავარიანის თანაავტორობით), გიორგი წერეთლის რედაქციითა და წინასიტყვაობით, თბილისი, 1965: «თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა»;
                                                                   


Thomas V. Gamkrelidze, A typology of Common Kartvelian ● «LANGUAGE» 42, 1966;
                                                                                                                                                                          

Т.В. Гамкрелидзе,  Современная диахрони-
ческая лингвистика и картвельские языки



 

«ВОПРОСЫ
ЯЗЫКОЗНАНИЯ
»

1971
 

№2:19-30
3:34-48

;

Т.В.Гамкрелидзе, Лингвистическая типология и реконструкция системы индоевро-пейских смычных (соавтор: Вяч. Вс. Иванов): «Конференция по Сравнительно-Истори-ческой Грамматике Индоевропейских Языков». Предварительные Материалы, Москва 1972;
         


Thomas V. Gamkrelidze, Sprachtypologie und die indoeuro­päischen Verschlüsse (co-author: Vjacheslav V. Ivanov): «PHONETICA» 1973;
                                                                                       

 
Thomas V. Gamkrelidze, "The Problem of “l’arbitraire du signe"  ● «LANGUAGE» 50, 1974;
        


Thomas V. Gamkrelidze, Phonological typology and the hierarchical relations among phonemic units («UNIVERSALS of HUMAN LANGUAGE», II: Phonology, ed. by J.H.Greenberg – C.A.Ferguson – E.A.Moravcsik, Stanford 1978); cf. «LINGUA» 35, 1975;

                                                                                                                                                                           


«Sonantensystem und Ablaut in den Kartvelsprachen»
(Günter Narr-Verlag, Tübingen, 1982): co-author G.Machavariani;

«Индоевропейский язык и индоевропейцы». Реконструкция и историко-типологический анализ праязыка и протокультуры, тт. I/II. С предисловием Р.О. Якобсона (ვიაჩესლავ ივანოვის თანაავტორობთ), თბილისი, 1984: «თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა»;
                                

«დეზაფრიკატიზაცია სვანურში. "გადაწერის წესები" დიაქრონულ ფონოლოგიაში»,  თბილისი, 1986: «თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა»;

«წერის ანბანური სისტემა და ძველი ქართული დამწერლობა. ანბანური წერის ტიპოლოგია და წარმომავლობა», აკაკი შანიძის რედაქციითა და წინასიტყვაობით,  თბილისი, 1989: «თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა»;
                                                                                                                                                        

 

Thomas V. Gamkrelidze & V.V. Ivanov,
«The Early History of Indo-European Languages»



 

SCIENTIFIC
AMERICAN

March 1990       

«Alphabetic Writing and the Old Georgian Script. A Typology and Provenience of Alphabetic Writing Systems»Caravan Books», Delmar, New York, 1994);
                                                                                                                                                          

«Indo-European and the Indo-Europeans». A Reconstruction and Historical Analysis of a Proto-Language and a Proto-Culture, 2 vols. English version by Johanna Nichols, with a Preface by Roman Jakobson (Mouton de Gruyter, Berlin - New York, 1994/95):
co-author – Vjacheslav V. Ivanov;

                                                               


«რჩეული ქართველოლოგიური შრომები», თბილისი 2000: «თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა» (ზურაბ სარჯველაძისა და გიორგი კლიმოვის სტატიებით ავტორის შესახებ და "რჩეული ბიბლიოგრაფიით");
                                                                                                                               


«
თეორიული ენათმეცნიერების კურსი» (თანაავტორებთან ერთად), თბილისი, 2003: «ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი» (მეორე გამოცემა - 2008 წ.);
                                  

Thomas V. Gamkrelidze, Selected Writings: Linguistic Sign, Typology, and Language Reconstruction Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft», Innsbruck 2006), with Selected Bibliography and an Introductory Article by Rüdiger Schmitt
;
                                                                                                                                 

«ენა და ენობრივი ნიშანი» (სტატიების კრებული), თბილისი 2008: «საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია»;
                                                                                                                             

Thomas V. Gamkrelidze, Language Typology & Linguistic Reconstruction: A new Paradigm in Historical Comparative Linguistics («Indogermanistik und Linguistik im Dialog». Akten der XIII Fachtagung der Indogermanischen Gesellschaft vom 21. bis 27. September 2008 in Salzburg, WIESBADEN 2011).
                                                     

თამაზ გამყრელიძე. ძველი ქართული ასომთავრული დამწერლობა («საქართველოს ეთნოგრაფიული მემკვიდრეობის დაცვის ფონდი», სერია: ქართველი ხალხის ტრადიციული კულტურა), თბილისი, 2011.
                                                                                                                                        


*   *   *

On the Ecology of Culture («Bulletin of the Georgian National Academy of  Sciences» «BNAS», 2007, №1, pp. 153-155);

Typology of Writing and the Origin of Alphabetic Script («BNAS», 2007, №2, pp. 152-162);

The “Principle of Complementarity” and the Nature of Linguistic Sign   («BNAS», 2007, №3, pp. 153-160);

The Indo-European Glottalic Theory: A New Paradigm in Indo-European Comparative Linguistics («BNAS», 2008, №1, pp. 140-143);   

Kartvelian and Indo-European: A Typological Comparison of Reconstructed Linguistic Systems («BNAS»
, 2008, №2, pp. 154-160);

The Problem of the Origin of the Hittite Cuneiform («
BNAS», 2008, №3, pp. 169 – 174);

«Paradigms» in Linguistics and the Problem of the Isomorphism between the Genetic Code & Semiotic Systems («BNAS», 2009, №2, pp. 194-197)  Dedicated to the 80th Birthday of my friend & colleague
                                                                        Vyacheslav V. Ivanov, an eminent scholar of our
                                                                       time – Linguist,
Semiotician, Culture Historian.
                                                                      
(s. also: «Исследования по Лингвистике и Семиотике».    
                                                                       
Сборник статей к юбилею Вяч. Вс. Иванова.
                                                                        Российская Академия Наук. Институт
                                                                        Славяноведения, Москва 2010, pp
. 11-15).



საგაზეთო წერილები და გამოსვლები:
                                                                                      


(Wikipedia Link)

(Google Link)

"Glottalic Theory"

Г.А. Климов, Т.В. Гамкрелидзе и картвельское языкознание («Историческая Лингвистика и Типология», Москва, 1991: "Наука").

RÜDIGER  SCHMITT, Über Thomas V. Gamkrelidze und sein Oeuvre.

აკად. თამაზ გამყრელიძე: «ენციკლოპედია ქართული ენა»

Акад. Т.В. Гамкрелидзе: «Большая Российская Энциклопедия»
 

*   *   *