„ასტროფიზიკური და საინჟინრო არაერთგვაროვანი დინებების ტურბულენტობის სპეციფიკა და გამოვლენები“

• ნოემბერი 6, 2023

მიმდინარე წლის 3 ნოემბერს, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნულ აკადემიაში ჩატარდა პრეზიდიუმის სხდომა, რომელზეც მოხსენებით – „ასტროფიზიკური და საინჟინრო არაერთგვაროვანი დინებების ტურბულენ­ტობის სპეციფიკა და გამოვლენები“ წარსდგა აკადემიკოსი გიორგი ჩაგელიშვილი.

მომხსენებელმა, აკადემიკოსმა გიორგი ჩაგელიშვილმა აღნიშნა, რომ ასტრო­ფიზიკური ობიექტების უმრავლესობის აქტივობის განმაპირობებელი ფაქტორი არაერთგვაროვანი (წანაცვლებითი) დინებაა. ამდენად, არაერთგვა­როვანი სიჩქა­რის მქონე დინებებში მიმდინარე ენერგეტიკული პროცესები მნიშვნელოვან­წილად განაპირობებენ სამყაროს მრავალფეროვნებას. ბუნებრივი არაერთგვა­როვანი დინე­ბების მაგალითებია სხვადასხვა მასშტაბოვანი ასტრო­ფიზი­კური დისკოები (დაწყე­ბული აქტიური გალაქტიკების ბირთვებიდან და დამთავრე­ბული პროტოპლანე­ტური დისკოებით), ასტროფოზიკური დინებები­დან ამო­ტყორცნილი ნაწილაკთა ნაკადები – ასტროფიზიკური ჯეტები, მზის ქარი, დედამიწის ატმოსფერო და ოკეა­ნეები და, ასევე, დედამიწის თხევადი გული. ასევე, საინჟინრო დინებების უმრავ­ლესობის ფიზიკა განისაზღვრება მათი სიჩქარის არაერთგვაროვნებით. არაერთგვა­როვანი (წანაცვლებითი) დინებების ძირითადი მახასიათებელია მათში ფორმირე­ბული ტურბულენტობა, რომელიც განსაზღვრავს ამ ობიექტების დინამი­კას და გამოვლენებს. მოხსენებაში დახასიათებულ იქნა ასტროფიზიკური დინე­ბების ტურბულენტობის სპეციფიკა და შედეგად ჩამოყალიბებული სამყაროს მრავალფე­როვნება – გალაქტიკები, ვარს­კვლა­ვები, პლანეტები.

საინჟინრო არაერთგვაროვანი დინებების ტურბულენტობა ჰქმნის მრავალ პრობლემას და, ამასთანავე, განაპირობებს ენერგიის დიდ ხარჯვას, მაგალითად, თვითმფრინავების, გემებისა და მანქანების მოძრაობის დროს; მილებში გაზისა და სითხის მოძრაობის დროს. ამ დარგში მომუშავე მეცნიერთა ძალისხმევა მიმარ­თულია ტურბულენტობის ინტესივობის შესამცირებლად საინჟინრო დინე­ბებში, რათა ყოველწლიურად დაზოგილ იქნას ათობით და ასობით მილიარდი დოლარი. მოხსენებაში გაანალიზებულ იქნა მეცნიერთა ძალის­ხმევა საინჟინრო დინებებში ტურბულენტობის კონტროლისათვის. მოხსენების ბოლოს, წარმოდგენილ იქნა ტურბულენტობის/ქაოსის კონცეფციის მსოფლ­მხედველობრივი მნიშვნე­ლობა.